تدوین استاندارد بهرهبرداری از دریچه های سد و ادوات جنبی با توجه به مسائل بحرانی در طراحی

عموما برای توقف، کنترل و یا تغییر مسیر جریان در سازه های مختلف هیدرولیکی (نظیر سرریزها، مجاری تخلیه کننده، تونل ها، مخازن و غیره) از انواع دریچه ها استفاده می کنند. به عبارت دیگر دریچه ها از جمله سازه های کنترل کننده جریان هستند که برای قطع و وصل یا تنظیم دپی جریان و تنظیم سطح آب به کار می روند. در صنعت سدسازی، طراحی، اجرا و بهره برداری صحیح از دیچه ها باعث افزایش ظرفیت و عمر مفید سد می شود از اینرو دریچه ها به عنوان یکی ازمهمترین سازه های هیدرولیکی سدها مطرح بوده و درصد قابل توجهی از هزینه کل پروژه را به خود اختصاص می دهند. یکی از رویکردهای مهم و اساسی در زمینه بهره برداری از دریچه ها مسأله تعمیر و نگهداری آنها می باشد. به طور کلی هدف از اجرای امور نگهداری و تعمیرات، حفظ دریچه در شرایط مناسب، برای کارکرد صحیح و ایمن آن می باشد. در این خصوص منظور از نگهداری، اجرای برنامه های پیشگیرانه شامل انجام بازدیدها، کنترل، سرویس و تعمیرات پیش بینی شده در فواصل زمانی معین و همچنین روش برداشت و نصب مجدد دریچه است منظور از تعمیرات نیز انجام عملیات مرمت، بازسازی و تعویض قطعات به طور پیش بینی شده یا اتفاقی (در موارد اضطراری نظیر سیلاب، زلزله، اشکالات ناگهانی و ...) و تنظیمات لازمه می باشد. اگر بازدیدهای منظم دوره ای وجود معایبی را در سازه آشکار سازد. آنگاه بازرسی و ارزیابی مفصل تری باید بر روی دریچه صورت گیرد. در این بازرسی های دقیق، بکارگیری آزمایش های مخرب و یا غیر مخرب، به منظور تعیین کمی شدت و وسعت خرابی ضروری خواهد بود. برای جلوگیری از وقوع شکست، لازم است نیاز یا عدم نیاز سازه به انجام تعمیرات، مشخص شده وبرنامه ریزی و اولویت بندی آن، در دستور کار قرار گیرد. جهت برقراری ارتباط میان این نیازسنجی و ناپیوستگی های مختلف موجود در یک سازه، می توان از روش های تحلیل مکانیک شکست استفاده کرد این کار از طریق مقایسه ابعاد ناپیوستگی با مقدار بحرانی آن، صورت می گیرد. همچنین با انجام ارزیابی خستگی سازه، می توان مدت زمان انتشار ترک را تا قبل از رسیدن به اندازه بحرانی (حالت حدی شکست)) برآورد نمود. بدین ترتیب نرخ رشد و انتشار ترک و در نتیجه عمر باقیمانده بهره برداری از سازه، مشخص خواهد شد.